Werkendammers houden van het hertenkamp. Toen het gemeentebestuur onlangs het plan voor de nieuwe inrichting van het hertenkamp lanceerde, stak een storm van protest op. In het nieuwe park zou namelijk geen ruimte meer zijn voor de hertjes die al sinds jaar en dag een vertrouwde plek hebben op het grasveld tussen het Laantje, Bruigomstraat, Van Tienhoven van den Bogaardstraat en Vervoornestraat.
Nooit meer hertjes voeren… Het leek alsof de Werkendammers ineens beseften hoe belangrijk de hertjes altijd zijn geweest. En de afloop? Die is nog niet bekend. De komende tijd denkt de gemeente, samen met betrokken bewoners en onder andere onze vereniging, na over een nieuwe inrichting van het huidige hertenkamp.
Hertenkamp was eerst oorlogsterrein
Maar die alleraardigste dieren hebben natuurlijk niet altijd het grasveldje aan de toenmalige rand van Werkendam bevolkt. Sterker nog. Het perceel heeft jarenlang een veel minder idyllisch doel gediend. Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog waren Nederlandse soldaten gemobiliseerd in barakken die grotendeels gebouwd waren op de plaats van het huidige hertenkamp.
In 1919, kort na het beëindigen van de Eerste Wereldoorlog, bood de ‘ontvanger der registratie en domeinen’ de barakken en diverse militaire toebehoren te koop aan. Gegadigden werden geacht binnen vijf weken alles te slopen en het terrein ‘schoon’ achter te laten. Dat gebeurde en in de jaren erna was het gewoon een grasveld waar volgens een berichtje uit het ‘Nieuwsblad voor Gorinchem en omstreken’ ’s zomers koeien graasden.
Volgens oudere Werkendammers heeft één van de barakken echter nog jarenlang dienst gedaan als schuur en strekte tot aan de Vissersdijk. Ook aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is het terrein mogelijk in gebruik geweest voor militaire activiteiten door gemobiliseerde soldaten in Werkendam.
Aanleg van het hertenkamp
Waarom Werkendam een hertenkamp kreeg, weten we niet exact. Het past in elk geval in een naoorlogse trend om meer oog te hebben voor natuur en leefomgeving. Diverse naburige plaatsen kregen in de jaren ’50 en ’60 ook een hertenkamp.
In november 1952 begonnen de eerste werkzaamheden om het terrein in orde te maken voor de komst van de herten. Zo moest het terrein onder andere gedraineerd worden. De Werkendamse aannemers Wijnands en Cornet voerden het werk uit. Totale kosten bedroegen 10.000 gulden, exclusief de aankoop van de dieren zelf. Deze werden namelijk door de buurtbewoners cadeau gedaan aan de gemeenschap.
De huisdichter van het Nieuwsblad was lyrisch over de komst van de hertenfamilie naar Werkendam. In zijn wekelijkse gedicht voerde hij de loftrompet op het aan te leggen hertenkamp.
Een hertenkamp in Werkendam!
Wie had ooit kunnen dromen
Dat ergens in de Biesbosch-buurt
Zoiets tot stand zou komen?
Zo’n hertenkamp biedt steeds vermaak…
Dat zal ook hier weer blijken…
Want iedereen zegt op zijn beurt:
‘k Ga naar de hertjes kijken!
Toen ik nog een klein jochie was,
Met ’n ba-neus en een petje…
Was ik – (dat ben ik nu nog steeds!)
Al dol op een verzetje.
Dan mocht ik met m’n pa en moe
Per boot naar Dordrecht toeren…
Daar was een echte hertenkamp…
Daar mocht ik hertjes voeren!
Die reisjes in mijn prille jeugd…
Ik zal ze nooit vergeten!
Maar had men toen in Werkendam
Een hertenkamp bezeten,
Dan waren we daarheen gegaan
Om tijd – en geld te sparen –
En waren we met de ‘Fop Smit’
Er dikwijls heengevaren!
Als ’t hertenkamp in Werkendam
Straks is gereedgekomen,
Dan trek ik stellig er naar toe…
En droom weer kinderdromen!
Ik neem een trommel mee, vol brood…
Dat ga ik de herten geven…
Oh, Werkendam! Uw hertenkamp
Doet weer mijn jeugd herleven!
Watersnood gooit roet in het eten
Op 2 februari 1953 publiceerde het Nieuwsblad over de voortgang. ‘De voorbereidende werkzaamheden voor het aanleggen van het hertenkamp zijn in volle gang. Het geheel zal een grote omvang hebben’. Naar verwachting zou het hertenkamp nog in de zomer van ’53 in gebruik genomen kunnen worden, aldus de Werkendamse correspondent.
Hij had echter buiten de directe acutaliteit gerekend. Diezelfde krant pakte namelijk op de voorpagina al groot uit over de gebeurtenissen van de vorige nacht. ‘Nederland door grote watersnood getroffen’. Wat de correspondent waarschijnlijk nog niet wist toen hij enkele dagen eerder al zijn berichtje aanleverde, bleek later een ramp van ongekende omvang te zijn. Dat daardoor ook de aanleg van het hertenkamp vertraging opliep, was nog het minst belangrijk. De komende maanden had de gemeente andere prioriteiten.
Toch duurde het niet lang meer. Al in november 1953, dus een jaar nadat men begon met de aanleg, was het Werkendamse hertenkamp bevolkt met een bok en twee reeën , geschonken door de buurtbewoners. De Boerenleenbank schonk een ‘monumentale bank’ voor in het plantsoen. Kortom, het was helemaal af.
Opnieuw klom de huisdichter van het Nieuwsblad in de pen.
Werkendam had al een poosje
Een echt onvoldaan gevoel,
Immers, in het hertenkamp daar,
Was het maar een saaie boel!
Men verlangde naar het tijdstip
Dat dit eens veranderd werd.
Want, wat is een hertenkamp nou
Zonder maar een enkel hert?
Maar – dat leed is nu geleden…
Weer werd burgerzin getoond!
Dankzij gulle Werkendammers
Is het kamp dan thans bewoond!
Eindelijk werd er verkregen
Wat zo lang reeds werd begeerd…
En er zijn zowaar twee herten
Plus een bolk gearriveerd!
Werkendam gaat hertjes voeren…
Dat wordt een geliefde sport.
Reken maar – die kampbewoners
Komen niemendal te kort
Men is dolblij met de dieren,
En dus ligt het in de lijn
Dat het bij de Werkendammers
Altijd ‘herten troef’ zal zijn!
Een bok en twee hertjes, dan kon gezinsuitbreiding niet lang uitblijven. Twee jaar later begroette het hertenkamp een nieuwe bewoner. Om het de boreling zo gerieflijk mogelijk te maken, maakte men met rietmatten en gaas een beschut plaatsje in het park.
Hertenkamp op deel van het perceel
In de beginjaren besloeg het hertenkamp niet het gehele grasveld tussen de Bruigomstraat en de noodkerk. Ongeveer de helft was hertenkamp geworden, de andere helft bleef grasveld en werd door verschillende verenigingen (volleybalvereniging Fortuna gymvereniging OKK) gebruikt bij openluchtactiviteiten.
Later werd ook deze andere helft bij het hertenkamp betrokken. Bij de reconstructie in 1989 werd het nieuwe monument ‘Line-Crossers’, ter ere van de Werkendamse verzetsstrijders, onderdeel van het park. Hoe het park er over een jaar uitziet, blijft nu nog even een verrassing.
Op het moment van schrijven waren de archiefstukken met betrekking tot het Streekarchief Land van Heusden en Altena helaas niet beschikbaar. Een aantal zaken konden daardoor niet nader uitgezocht worden.
